حمله مغول به ایران و به قدرت رسیدن بدکاران و غارتگران

مغول و حمله‌ی مغول با یادآوری یکی از بدترین دوره‌های تاریخ ایران همراه است. ویرانی، غارت، سوزاندن، کشتن و تجاوز به نام مغولان پیوند خورده است. هر گاه که نام مغول را به زبان می‌آوریم ممکن است این سخن تاریخی را برای ما بازگو کنند: «آمدند و کندند و سوختند و کشتند و بردند و رفتند.» در این که مغولان با ایران و مردمش چنین رفتاری کردند، شکی نیست. با این همه، گزارش‌های تاریخی می‌گویند که در این دوره‌ی پرآشوب برخی از ایرانیان با مردم رفتاری بدتر از رفتار مغول داشتند. ویرانگری این بخش از جامعه‌ی ایرانی کم‌تر از حمله‌ مغول نبوده است.

بیش‌تر بخوانید

ده پند بزرگ از کتاب قابوس‌نامه

قابوس‌نامه یکی از آثار ارجمد زبان فارسی در قرن پنجم هجری قمری/یازدهم میلادی است که عنصر المعالی کیکاوس بن قابوس برای فرزندش گیلان‌شاه در چهل و چهار باب نوشته است. او خواسته است بدین وسیله تجربیات خویش را در اختیار فرزندش بگذارد و او را راهنمایی کند و مسائل مختلف زندگانی و هنرها و پیشه‌های گوناگون آن زمان را بدو بیاموزد تا اگر به امارت نرسد راه‌های مختلف معیشت را بداند. آغاز نگارش کتاب در ۴۷۵ قمری/۱۰۶۴-۱۰۶۵ میلادی یعنی در ۶۳ سالگی نویسنده بوده است.

اصل نیکی

اگر از روی دین ننگری، از روی مردی خود نگر، که پدر و مادر سبب نیکی و اصل پرورش تو هستند، چون در حق ایشان مقصر باشی، چنان نماید که تو سزای هیچ نیکی نیستی که آن‌کس که او حق‌شناس نیکی اصل نباشد، نیکی فرع را هم قدر نداند.

عنصرالمعالی، قابوس‌نامه ، باب پنجم

بیش‌تر بخوانید

زعفران چیست و بهترین روش برای آماده‌سازی آن چیست

زعفران (saffron) ادویه‌ای است که از کلاله‌ی گیاهی با نام علمی Crocus sativus به دست می‌آید. کُلاله،‌ رشته‌ای است که در پایین به تخمدان گل (بخش مادینه‌ی گل) می‌رسد. دانه‌های گرده (از بخش نرینه) روی کلاله می‌نشینند و گل را بارور می‌کنند. گلی که بارور شده باشد، میوه و دانه تولید می‌کند. کلاله‌ی زعفران، رنگی و خوش‌بو است.

بیش‌تر بدانید

پیتزا را سرباز هخامنشی اختراع کرد

پیتزا یکی از خوراکی‌های دلخواه بسیاری از مردم در سراسر جهان شده است. ممکن است گمان کنید که این غذای آسان‌پز در کشورهای غربی و در سال‌های اخیر اختراع شده است. اما باستان‌شناسان گمان می‌کنند مردمان دوران سنگ نیز پیتزا می‌خوردند. سندهای تاریخی نشان می‌دهد که سرباز ایرانی در دوره‌ی هخامنشیان پیتزا می‌خورده است.

بیش‌تر بدانید

زردشت در کجا و در چه زمانی به دنیا آمد؟

زردشت یکی از کهن‌ترین اندیشمندان جهان به شمار می‌آید که از روزگار باستان بر اندیشمندان جهان اثر گذاشته است. همین دیرینگی او سبب شده است تا تعیین زمان و مکان دقیق پیدایش او بسیار دشوار شود. با این همه، پژوهشگران امروزی بر پایه‌ی شواهد زبان‌شناختی و بررسی متون تاریخی و نوشته‌های زردشتی به برآوردی از زمان پیداش زردشت دست پیدا کرده‌اند.

بیش‌تر بدانید

ریاضیات از کجا آمد؟ از جنگل یا از فرهنگ؟

ریاضیات به ما کمک کرد تا پیچیدگی باورنکردنی جهان را بفهمیم، اما آیا ریاضیات به کمک می‌کند تا بفهمیم خودش از کجا آمده است؟ آیا ریاضیات با ما به دنیا آمد یا ما آن را اختراع کردیم؟ مجله‌ی نیوساینتیست در مقاله‌ای که درباره‌ی سرچشمه‌ی ریاضیات منتشر کرده کوشیده است تا از نگاه دانشمندان و ریاضی‌دانان از جمله میرزاخانی پاسخی پیدا کند برای این که ریاضیات از کجا آمده و چگونه پیشرفت کرده است.

بیش‌تر بدانید: http://yon.ir/mathkhan

وای به روزی که خر مقام گیرد

چنین گفته‌اند که در سال 168میلادی پادشاهی سُست‌مغز به نام لینگ‌تی در چین برتخت نشست. او بیشتر وقت خود را به عیش و نوش می‌گذراند و اداره‌ی کشور را به خادمان خود سپرده بود. روزی از روزها بازرگانی به سرزمین چین آمد و خری برای شاه آورد. شاه که گویی تا آن زمان به چشم خود خر ندیده بود، عاشق خر شد و فرمان داد تا می‌توانند خر بخرند و به خران احترام گذارند.

اسب‌ها را از اسطبل‌های شاهی بیرون کردند و جای آن‌ها را با خرها پر کردند. کاخ و ایوان پادشاه خرپناه، پر شد از خرها و روزی شاهانه برای آن‌ها مقرر کردند. شاه به هر جا که می‌رفت، به جای سوار شدن بر اسب بر خر سوار می‌شد و به خرسواری مباهات می‌کرد. به کالسکه‌ی پادشاه خر می‌بستند و خرسواری با چنان شکوهی برگزار می‌شد که مردم شکوه اسب‌سواری را از یاد بردند.

قیمت اسب‌ها تنزل یافت              خر مقام بُراق و دُلدُل یافت

خلق تقلید پادشا کردند                جُل و افسارِ خر طلا کردند

همه عرّاده‌ها به خر بستند           به خران، نعلِ سیم و زر بستند

اسب‌فروشان و پرورش‌دهندگان اسب به خاک سیاه نشستند و خرفروشان و پالان‌دوزان به امیری رسیدند. هرچه خر در روستاها بود به شهرها آوردند و اسب‌ها که خریدار نداشتند از روستاها سر درآوردند. مردم روستا سوار بر اسب شدند و احساس بزرگی پیدا کردند. کم‌کم مردم روستاها لشکری از مردان اسب‌سوار ساختند و سر به شورش گذاشتند.

حمله بردند بر شه و سپهش           عاقبت پست شد سر و کله‌اش

گشت سرگشته پادشاه خران         مُلکش افتاد درکفِ دگران

خواه در روم گیر، خواه به چین        خرخری را نتیجه نیست جز این

به این ترتیب، پادشاه خرپناه سرنگون شد و گروهی دیگر به جای او فرمانروای سرزمین چین شدند.

 

منبع: شعری از ملک‌الشعرا بهار با عنوان «حکایت در معنی‌: الناس علی سلوک ملوکهم»

زندگی‌نامه کوروش را چرا یک یونانی نوشت؟

زندگی‌نامه کوروش را یک سردار یونانی به نام گزنوفون نوشت که از شاگردان سقراط بود. این کتاب با نام cyropaedia (کوروش‌نامه) یکی از پرخواننده‌ترین کتاب‌های تاریخی در طول تاریخ بوده است. چه بسیار فرمان‌روایانی که از این کتاب الگو گرفتند و چه بسیار اندیشمندانی که درباره‌ی ارزش آن سخن گفتند. می‌گویند نویسندگان قانون اساسی کشور آمریکا از این کتاب بسیار الهام گرفتند. با این همه، برخی بر این باورند که این کتاب از خیال‌پردازی‌ها نویسنده‌اش نیز بال و پر گرفته و ممکن است همه‌ی مطالب آن مطابق واقعیت نباشد.

بیش‌تر بدانید: http://yon.ir/cyropaedia

تاریخ علم چه اهمیتی دارد؟

برای دانش‌پژوه تاریخ علم ساده‌ترین پاسخ به این پرسش ممکن است این باشد که آگاهی از تاریخ علم لذت‌بخش است. مگر نه این‌‌‌که بسیاری از افراد به تماشای فیلم‌های تاریخی می‌نشینند و داستان‌های تاریخی می‌خوانند. تاریخ علم نیز به عنوان بخشی از تاریخ بشر ، لذت‌بخش و خواندنی است. اگر تاریخ علم را بخشی از تاریخ بشر بدانیم آن‌گاه باید بپرسیم آیا خواندن تاریخ جدا از «خواندنی‌بودن» سود دیگری هم دارد یا نه. پاسخ این پرسش می‌تواند راه‌گشای ما در رسیدن به پاسخ پرسش نخست باشد.

بیش‌تر بدانید: http://yon.ir/scihis

ضرورت مطالعه‌ی داستان‌های علمی-تخیلی

بیش‌تر کودکان خواندن و نوشتن را با نوشته‌های داستانی و شعر آغاز می‌کنند و خواندن نوشته‌های غیرداستانی (علمی-آموزشی) را در پایه‌های بالاتر و بیش‌تر در دوره‌ی نوجوانی تجربه می‌کنند. اما پژوهش‌های تازه از اهمیت خواندن متن‌های غیرداستانی در همان پایه‌های آغازین می‌گویند. این متن‌ها کودکان را با جهان واقعی کنونی که در آن زندگی می‌کنند و جهان واقعی گذشته (تاریخ) آشنا می‌کنند. اما آیا خواندن متن‌های علمی-تخیلی (جهان آینده) نیز برای آن‌ها سودمند است؟

بیش‌تر بدانید: http://yon.ir/scifi